άφλαστο

Έτσι ονομαζόταν το πάνω άκρο της πρύμνης των αρχαίων καραβιών. Κατασκευασμένο από λεπτές σανίδες, καμπυλωμένες προς τα πάνω και προς το εσωτερικό του καραβιού, χρησίμευε για να προφυλάξει τον κυβερνήτη του από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Η λέξη αναφέρεται και στην Ιλιάδα. Ο Έκτωρ, κρατώντας σφιχτά από το ά. ένα καράβι των Αχαιών, παρακινούσε τους Τρώες να του βάλουν φωτιά. Και ο Ηρόδοτος, στην εξιστόρηση της μάχης του Μαραθώνα, αναφέρει τον ηρωικό θάνατο του Κυναίγειρου (αδελφού του ποιητή Αισχύλου), που τον σκότωσαν οι Πέρσες, αφού πρώτα του έκοψαν τα χέρια με πέλεκυ, καθώς εκείνος προσπαθούσε να εμποδίσει την αναχώρηση ενός περσικού καραβιού, κρατώντας το από το ά. Πολλές φορές συνήθιζαν να χρησιμοποιούν τον πληθυντικό αριθμό της λέξης (τα ά.), που δεν σήμαινε μόνο το άκρο της πρύμνης αλλά και τα διάφορα γλυπτά στολίσματα που υπήρχαν σε αυτό. Τα ά. αποτελούσαν ένα χαρακτηριστικό μέρος του καραβιού, κάτι αντίστοιχο με το ακροστόλιο της πλώρης, και είχαν συμβολική σημασία. Σήμαιναν, ανάλογα με την περίπτωση, άλλοτε την επιστροφή στην πατρίδα ύστερα από μακροχρόνιο θαλασσινό ταξίδι και άλλοτε ήταν το σύμβολο νίκης σε ναυμαχία. Μάλιστα, οι νικητές των ναυμαχιών αφαιρούσαν τα ά. των καραβιών των νικημένων εχθρών και τα έφερναν, τροπαιούχοι, στις πατρίδες τους, επιτείνοντας έτσι τη σημασία της νίκης. Η συνήθεια να διακοσμούν την πρύμνη των καραβιών με ά. συνεχίστηκε και στους νεότερους χρόνους. Στη Γαλλία είχαν ασχοληθεί με τη φιλοτέχνηση α. σε πολεμικά καράβια οι καλύτεροι γλύπτες του 17ου και του 18ου αι. Παρότι που τα στολίδια αυτά ήταν δαπανηρά και εντελώς άχρηστα ως εξάρτηση πολεμικού καραβιού, τα θεωρούσαν απαραίτητα θετικά στοιχεία για το κύρος του πολεμικού στόλου. Στα σύγχρονα πλοία, στα οποία η διαμόρφωση της πρύμνης είναι διαφορετική, στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχαν τα ά. υπάρχει γραμμένο το όνομα του πλοίου, ενώ πιο ψηλά τοποθετείται η σημαία.

* * *

το (AM ἄφλαστον)

η καμπύλη πρύμνη του πλοίου μαζί με τα στολίδια της, ακροστόλιον, ακρόπρυμνον.

[ΕΤΥΜΟΛ. Λέξη της τεχνικής ορολογίας, άγνωστης ετυμολογίας. Πρόκειται πιθ. για δάνεια λέξη προελληνικής προελεύσεως. Πρβλ. επίσης λατ. aplustre, -is, πληθ. aplustr(i)a «άφλαστον»), δάνεια λ. από το ελλ. άφλαστον. Η παραγωγή της λ. < α- στερ. + φλω «θλω» είναι πιθ. προϊόν παρετυμολογίας].